سفارش تبلیغ
صبا ویژن
تیم اکتشافی غواصی پاسداران خلیج فارس

island shatvar 1.JPG

island shatvar 2.JPG

island shatvar 3.JPG

 

 
با سلام

خلیج فارس بیش از 65 جزیره کوچک و بزرگ دارد که هر کدام زیبایی خاص خود را دارند. در این میان جزیره شیدور از برخی جهات منحصر به فرد و بی‌نظیر است. این جزیره یکی از کوچک‌ترین جزایر ایرانی خلیج فارس محسوب می‌شود به‌طوری که اگر در بلندترین نفطه آن بایستید و به اطراف نگاه کنید آب‌های اطراف جزیره را به راحتی می‌بینید. شیدور مساحتی برابر 98 هکتار دارد. این جزیره کوچک در 1400 متری شرق جزیره لاوان در استان هرمزگان قرار دارد. نزدیک‌ترین فاصله جزیره شیدور تا خط ساحلی پنج مایل دریایی معادل 4/9 کیلومتر تا بندر صیادی مقام است. از روی تصاویر ماهواره‌ای این جزیره ذوزنقه شکل به نظر می‌رسد. این جزیره یکی از زیباترین جزایر مرجانی خلیج فارس است که دارای غروب دریایی است. خلیج فارس یکی از بهترین زیستگاه‌های آبسنگ‌های مرجانی در آسیاست. از میان انواع مرجان‌ها، تنوع گونه‌ای و پراکندگی «مرجان‌های مغزی» و «شاخ گوزنی» بیش از سایر گونه‌هاست. دلیل این پدیده نیز چیزی جز سازگاری آنها با شرایط اکولوژیک خلیج فارس نیست. مساحت مرجان‌های جزایر خارک و خاکو بیش از مرجان‌های دیگر جزایر است. البته مساحت مرجان‌های جزایر شیدور، فارور و لارک هم قابل توجه هستند. تاکنون 70گونه مرجان در خلیج فارس شناسایی شده است که از این تعداد 45گونه آنها در آب‌های ایران دیده می‌شوند. در خلیج فارس تنوع گونه‌ای مرجان‌های شاخ گوزنی      (Acropora) بیش از جنس‌های دیگر است. «مرجان‌های انگشتی» نیز بعد از مرجان‌های شاخ گوزنی و مغزی دارای بیشترین تنوع گونه‌ای هستند. «مرجان‌های نرم» یا «مرجان‌های مواج» نیز در خلیج فارس حضور دارند که فاقد اسکلت آهکی هستند و با جریان آب به این سوی و آن سو به حرکت در می‌آیند. علاوه بر این مرجان‌ها، «مرجان‌های کاسه‌ای» هم در خلیج فارس و آب‌های ایران دیده می‌شوند. از نظر اکولوژیک، مرجان‌های مغزی دارای بیشترین مقاومت نسبت به تغییرات محیط هستند.

شیدور یکی از چین‌خوردگی‌های کوهپایه‌های زاگرس با دامنه نوسان کوتاه است. جزیره شیدور در ادامه جزیره لاوان یک ساختار انفرادی ساحلی محسوب می‌شود که به‌صورت یک تاقدیس در مجاورت خشکی ایران با محور شمال غرب به جنوب شرق قرار گرفته و تقریبا تمام سطح آن از رسوبات سازند بختیاری و تراس‌های دریایی جوان مربوط به دوران چهارم زمین‌شناسی تشکیل شده است. در جزیره سه نوع ساحل صخره‌ای، سنگی و ماسه‌ای وجود دارد. سواحل ماسه‌ای باریک بوده و فقط در قسمت شمال شرقی عریض می‌شود و به صورت یک دماغه ماسه‌ای در می‌آید. سواحل صخره‌ای در قسمت‌های غربی و جنوب غربی جزیره از دیواره‌هایی که ارتفاع آنها گاهی به دو متر می‌رسد تشکیل شده ولی در جنوب شرقی صخره‌ها شکسته و به صورت تخته‌سنگ‌های بسیار بزرگی در آمده است. در شمال و جنوب جزیره دو ردیف تپه ماسه‌ای شکل گرفته و وسط جزیره نیز کمی گودتر است.
در برخی نقاط جزیره پوشش گیاهی آنقدر انبوه است که امکان رفت و آمد وجود ندارد. پوشش گیاهی غالب آن از نوع بوته‌ای است. البته اجتماعی از درخت مسواک (Salvadora persica) نیز در شمال غربی آن وجود دارد. همچنین یک اصله درختچه غیربومی کهور پاکستانی (Prosopis juliflora) نیز در شمال جزیره رشد کرده است که هر چه سریع‌تر باید ریشه‌کن شود. در غیر این صورت ممکن است به صورت یک گونه مهاجم در آید و گونه‌های گیاهی بومی جزیره را تهدید کند و در صورت تکثیر زیاد مکان‌های آشیانه‌سازی پرستوهای دریایی را اشغال کند. متاسفانه ریشه کن کردن این درختچه غیربومی بسیار دشوار و در شرایط رشد زیاد حتی غیرممکن است. احتمالا بذر این گیاه به وسیله توفان‌های شدید از خشکی اصلی به این جزیره راه یافته است. اویارسلام، ریش بز، سریم، اسفرزه، گل ماهور، گل آفتابگردان از دیگر گیاهان آن هستند.
شیدور به رغم وسعت کم یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های جوجه‌آوری پرستوهای دریایی و یکی از مهم‌ترین مناطق تخمگذاری لاک‌پشت‌های دریایی به ویژه از نوع منقار عقابی در خلیج فارس و دریای عمان است. شیدور محل بسیار مناسبی برای انجام تحقیقات و پژوهش‌های علمی در مورد پرندگان، لاک‌پشت‌های دریایی و موجودات زنده ویژه اکوسیستم‌های مرجانی است. اما به دلایل مختلف از جمله بعد مسافت، غیرمسکونی بودن و گرمای طاقت‌فرسای آن تاکنون تحقیقات اندکی در آن صورت گرفته است. در حال حاضر علاوه بر پرندگان و لاک‌پشت‌های دریایی، مارمولک شنی، مارجعفری، خرچنگ منزوی و خرچنگ ساحلی در این جزیره دیده می‌شوند. بومیان منطقه این جزیره را به دلیل وجود مارهای جعفری «جزیره مارو» می‌گویند. بر اساس سوابق موجود، نخستین پرنده‌شناسی که پرندگان جزیره شیدور را مطالعه و معرفی کرد دکتر درک اسکات پرنده‌شناس سازمان محیط زیست بود. نامبرده در بررسی خود که در تاریخ 18 تا 22 خرداد سال 1351 انجام گرفت حدود 600هزار پرستوی دریایی‌گونه سفید (Sterna reperessa) و هزاران پرنده دیگر را در حال جوجه‌آوری مشاهده کرد. حواصیل سبز نیز اولین‌ بار در ایران توسط او در این جزیره مشاهده شد. از پرستوی دریایی کاکلی بزرگ نیز در آن زمان 50 آشیانه مشاهده کرد و تعداد پرستوی کاکلی کوچک نیز هزار قطعه (500 آشیانه) تخمین زده شد. پرستوی دریایی تک زرد، پرستوی دریایی معمولی، پرستوی دریایی پشت تیره، حواصیل ساحلی و باکلان گلوسیاه از دیگر پرندگان جوجه‌آور جزیره هستند. عقاب ماهی‌گیر نیز از پرندگان شکارچی جزیره و تالاب شیدور است.
در تیرماه سال 1383 در بازدیدی که همراه شادروان نادر حمیدی از جزیره داشتیم اثری از پرستوی دریایی کاکلی بزرگ ندیدیم و پرستوی‌های دریایی کاکلی کوچک هم کمتر از 100 تخم داشتند. همچنین فقط 11 قطعه باکلان گلوسیاه مشاهده کردیم و جمعیت بقیه پرندگان جوجه‌آور جزیره نیز کاهش چشمگیری را نشان می‌داد. البته در همان زمان نیز یک قطعه صدف‌خور مشاهده کردیم که تا آن زمان از جزیره شیدور گزارش نشده بود. مرجان‌های حاشیه جزیره شیدور یکی از بهترین زیستگاه‌های صدف مروارید در خلیج فارس است. فصل صید مروارید از اول تیرماه آغاز می‌شود، یکی از صیادان محلی می‌گفت هر کس هر چقدر بتواند صید می‌کند. این جزیره از سوی سازمان بین‌المللی پرندگان به عنوان یکی از مناطق مهم پرندگان (Important bird area) در خاورمیانه و ایران ثبت شده و به عنوان یک پناهگاه حیات‌وحش از سوی سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت می‌شود. بخش مرجانی و سواحل آن نیز به عنوان تالاب بین‌المللی در کنوانسیون رامسر ثبت شده است. اما مانند بسیاری از مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست و تالاب‌های بین‌المللی وضعیت اسفباری دارد. این جزیره در طول دوره حیات خود ناملایمات زیادی را به خود دیده و سخت‌ترین آنها تجاوز انسان‌های ناآگاه از محیط پیرامون خود به این جزیره است.
فصل تخمگذاری لاک‌پشت‌های دریایی و پرستوهای دریایی فصل بهار است. در همین زمان بومیان منطقه که اغلب از روستاهای نخیلو و بندر مقام هستند برای برداشتن تخم لاک‌پشت‌ها و پرستوهای دریایی به جزیره می‌آیند که صبحانه مورد علاقه خود را برای مدت کوتاهی تامین کنند. این روستاییان از پدیده غریزی «بازگشت به خانه» (Homing) در پرستوها و لاک‌پشت‌های دریایی، اطلاعی ندارند. جوجه پرستوهایی که در جزیره به سن جوانی می‌رسند بعد از رسیدن به دوره بلوغ ، برای جفت‌گیری و جوجه‌آوری دوباره به همین جزیره باز می‌گردند. در مورد لاک‌پشت‌ها هم این مطلب صادق است که در متون علمی اکولوژی از این پدیده با نام «بازگشت به خانه» یاد می‌شود. شاید اگر سازمان محیط زیست در طول این مدت کلاس‌های آموزشی برای بومیان برگزار می‌کردند، حالا شاهد خالی شدن جزیره شیدور (و سایر مناطق) نبودیم. در زمان جوجه‌آوری پرستوها و تخمگذاری لاک‌پشت‌ها هیچ چیز برای آنها مهم‌تر از امنیت منطقه نیست. حضور مداوم بومیان در جزیره نه تنها آرامش و امنیت را از پرستوها و لاک‌پشت‌ها سلب می‌کند بلکه برداشتن تخم آنها، جوجه‌ها و بچه لاک‌پشت‌هایی را که در آینده قرار است به جزیره بازگردند را نابود می‌کند.

نوشته شده در چهارشنبه 88/11/7ساعت 3:54 عصر توسط عباس حق نگهدار نظرات ( ) |